भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था ISRO ने २०२५ साठी आपली प्रशिक्षण आणि प्रकल्प विद्यार्थी योजना (Internship & Project Trainee Scheme) पुन्हा सुरु केली आहे, आणि यंदा प्रथमच अंतिम वर्षातील डिप्लोमा विद्यार्थी यासाठी पात्र ठरले आहेत. ही अत्यंत महत्त्वाची घोषणा आता देशभरातील पॉलिटेक्निक संस्थांतील विद्यार्थ्यांसाठी मोठ्या आशेचा किरण ठरत आहे. ISRO मधील प्रत्येक केंद्र आपली निवड प्रक्रिया स्वतंत्रपणे पार पाडते, ज्यामुळे पहिल्यांदा अर्ज करणाऱ्यांना संधी मिळण्याची शक्यता अधिक आहे.

पॉलिटेक्निक विद्यार्थ्यांना आता ISROच्या लॉंचपॅडवर प्रवेश!
याआधी ISRO मध्ये प्रामुख्याने B.Tech, M.Tech आणि PhD पदवीधारकांनाच प्रवेश मिळत असे. मात्र आता डिप्लोमा अभ्यासक्रमातील विद्यार्थ्यांना मान्यता देत, ISRO ने पॉलिटेक्निक शिक्षणाची व्यावहारिक किंमत ओळखली आहे. यामधून भारत सरकारच्या ‘कौशल्य भारत’ मोहिमेची सुद्धा एक झलक पाहायला मिळते, कारण डिप्लोमा अभ्यासक्रमातून प्रशिक्षित अभियंते थेट यंत्रसामग्रीच्या हाताळणीत प्रावीण्य मिळवतात – हीच ISRO च्या यशस्वी मोहिमांमागील खरी शक्ती आहे.

प्रात्यक्षिक अनुभवाने सिद्ध होणारी पात्रता
ISRO च्या UR Rao Satellite Centre येथील डॉ. एस. राधिकांच्या मते, “डिप्लोमा इंजिनिअरना प्रत्यक्ष लॉंचपॅडवरील आव्हानं कशी हाताळायची, याचा अनुभव कुठल्याच पुस्तकातून मिळत नाही.” या इंटर्नशिपच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांना थेट ISRO च्या संशोधन केंद्रात प्रत्यक्ष काम करण्याची संधी मिळते. हे अनुभव केवळ परीक्षांसाठी उपयुक्त नसून दीर्घकालीन करिअरसाठी मार्गदर्शक ठरतात.

गगनयान, चांद्रयानसारख्या मोहिमांसाठी नवतारुण्याची गरज
ISRO सध्या गगनयानसारख्या मानव अंतराळप्रवास प्रकल्पात गुंतलेले आहे. त्यासाठी केवळ संशोधक नव्हे, तर अत्यंत कुशल तांत्रिक कर्मचारी, असे डिप्लोमा इंजिनिअर्स हवे आहेत जे यंत्रणा जुळवणे, चाचण्या घेणे, देखभाल करणे अशा गोष्टी योग्य प्रकारे हाताळू शकतात. अशा पार्श्वभूमीवर ही इंटर्नशिप योजना म्हणजे या नवतारुण्याला ISRO मध्ये प्रवेश देणारा ‘गेटवे’ आहे.

ISRO ची इंटर्नशिप – एक राष्ट्रीय दर्जाची कौशल्य शिक्का
ISRO मध्ये ४५ दिवसांची ही इंटर्नशिप म्हणजे केवळ प्रमाणपत्र नव्हे, तर ती एक ‘Skill Badge’ मानली जाते. कोणत्याही सार्वजनिक किंवा खाजगी क्षेत्रातील नोकरीसाठी हे एक जबरदस्त शिफारसपत्र ठरते. विद्यार्थी हा केवळ अभ्यासू नाही, तर प्रत्यक्ष तांत्रिक कामात पारंगत आहे – हे सिद्ध करणारा ठोस पुरावा म्हणजे ISRO चे इंटर्नशिप प्रमाणपत्र!

अर्ज प्रक्रिया: तुमचं संशोधन, तुमचा मार्ग
ISRO च्या इंटर्नशिपसाठी कोणतीही केंद्रीकृत ऑनलाइन अर्जप्रणाली नाही. प्रत्येक केंद्राने आपली वेबसाइटवर माहिती दिलेली असते. इच्छुकांनी सर्वप्रथम आपला शाखेचा अभ्यासक्रम (जसे की मेकॅनिकल, इलेक्ट्रॉनिक्स, कम्प्युटर) व त्यानुसार योग्य ISRO केंद्र शोधावे लागते. त्यानंतर अर्ज पत्रक, बायोडाटा, बोनाफाईड लेटर, मार्कशीट, आणि प्रकल्प प्रस्ताव अशा सर्व कागदपत्रांची एक व्यवस्थित फाईल तयार करावी लागते आणि ती संबंधित केंद्राला मेल/पोस्टाने पाठवावी लागते.

अपेड इंटर्नशिप पण अमूल्य अनुभव
ISRO ची इंटर्नशिप ही अनुदानरहित (Unpaid) आहे. विद्यार्थ्यांना निवास किंवा भत्ता मिळत नाही. तरीही या ४५ दिवसांमध्ये मिळणारा अनुभव, तांत्रिक ज्ञान, आणि ISRO मधील वातावरणात काम केल्याचा सन्मान हे इतके मोलाचे आहेत की त्याच्या तुलनेत भत्ता म्हणजे किरकोळ गोष्ट वाटते. पुढे Scientist/Engineer SC पदासाठी निवड होण्यासाठी हीच इंटर्नशिप अत्यंत उपयोगी ठरते.

डिप्लोमावरून थेट ISRO मध्ये नोकरीपर्यंतचा प्रवास!
ही इंटर्नशिप केवळ एक अनुभव नाही, तर ISRO मध्ये थेट नोकरी मिळवण्याच्या तीन प्रमुख मार्गांपैकी एक महत्त्वाची पायरी आहे. ICRB परीक्षा, GATE स्कोर आधारित निवड, आणि IIST वरून थेट भरती – हे तीन मार्ग आहेत. यापैकी ICRB मुलाखतीमध्ये इंटर्नशिपचा अनुभव थेट बोलून दाखवता येतो, जो तुमच्या मुलाखतीला वजन देतो. म्हणूनच ही इंटर्नशिप म्हणजे तुमचं ‘launch pad’ आहे – चंद्रावर जाण्यासाठी नव्हे, पण ISRO मध्ये करिअर घडवण्यासाठी निश्चितच!

निष्कर्ष: आता तुमचं अंतराळप्रवास सुरू करा!
ISRO कडून डिप्लोमा विद्यार्थ्यांना मिळालेली ही संधी म्हणजे एका पिढीच्या करिअरची दिशा बदलणारी घोषणा आहे. आता यशाची गुरुकिल्ली आहे – तयारी, वेळेवर अर्ज, योग्य माहिती आणि प्रामाणिक प्रयत्न. म्हणूनच आजपासूनच तुमचं संशोधन सुरू करा, योग्य केंद्र शोधा, आणि तुमचा अर्ज सुसज्ज करा. अंतराळाकडे जाणारा तुमचा प्रवास पृथ्वीवरूनच सुरू होतो!
लवकरच अर्ज करा – जागा मर्यादित आहेत, पण स्वप्न अमर्यादित!